İklim aktörleri, ulusal ve küresel iklim politikalarını etkileyen veya etkileme kabiliyetine sahip olan kişi ve kurumlardan oluşuyor. Bu geniş tanımın içerisine aktivistlerden sivil toplum kuruluşlarına, ilgili bakanlıklardan siyasi partilere, uluslararası sözleşmelerden düzenlenen zirvelere kadar pek çok katmanı dahil edebiliriz.
İklim politikaları üzerindeki etkileri sebebiyle bu aktörler hâliyle iklim krizi haberciliğinin vazgeçilmez unsurları. Bu aktörlerin iklim politikaları üzerinde nasıl bir etkisi olduğunu İstanbul Politikalar Merkezi kıdemli uzmanı Ümit Şahin’in “Türkiye’nin İklim Politikalarında Aktör Haritası” isimli çalışmasından öğrenebilirsiniz. Bu bölümde bahsi geçen aktörlerin rollerinden daha çok haberlerde nasıl yer alabileceklerine dair örnekler sunacağız.
1) Siyasetçiler
Konu siyasetçiler olduğunda ne söyledikleri kadar neleri söylemedikleri de haber unsuru olabiliyor. Ne yazık ki birçok ülkede siyasetçiler fosil yakıt endüstrisi ile yakın ilişkileri sebebiyle iklim krizini görmezden gelebiliyor veya Donald Trump yönetimindeyken ABD’den gördüğümüz üzere iklim inkârcılığına varan açıklamalar yapabiliyor.
Burada gazeteciler üzerine düşen sorumluluk, siyasetçileri yakından takip ederek açıklamalarını eleştirel bir yaklaşımla aktarabilmek. Bu, yapılan bir açıklamanın altına kısa bir not düşerek veya belirli bir siyasetçinin iklim krizine yönelik yapmış olduğu açıklamalar üzerine bir haber kurgulamakla mümkün olabilir.
Örnek haber | İşte Trump’ın 75 iklim ve çevre suçu
Siyasetçilerin iklim krizine dair beyanlarına yaşanan afetler sonrasında yapılan açıklamalardan da ulaşılabilir. Sel, kuraklık veya yangın gibi afetlerin ardından genel olarak parti temsilcileri, hükümet yetkilileri ve yerel yönetim aktörleri afetin yaşandığı bölgeye giderek bir incelemede bulunur ve konuyla ilgili toplumu bilgilendiren bir açıklama yaparlar.
Haberlerde bu aktörlerin açıklamalarında iklim krizine hangi ölçüde atıfta bulunduklarını veya bulunmadıklarını yazmak gazetecilerin elinde. Bu sayede yaşanan felaketlerle iklim krizi arasındaki bağlantıyı okuyucuya hatırlatmak fırsatına erişilebilir.
Örnek haber | İmamoğlu yağıştan zarar gören yerleri inceledi
Bütün bu tekil örnekler dışında takip edilebilecek diğer önemli gelişmeler de uluslararası anlaşmalar, zirveler ve konferanslar. Burada alınan kararlar ve yapılan açıklamalar tüm dünyadaki iklim politikalarını etkileyecek düzeyde olduğu için gazetecilerin bu etkinliklerin tarihlerini yakından takip etmesi gerekiyor.
En önemlilerinin başında G20 ülkelerinin buluştuğu Davos Zirvesi, Avrupa Birliği liderler zirvesi ve COP olarak bildiğimiz Birleşmiş Milletler İklim Değişikliği Taraflar Konferansları yer alıyor. Toplantıların kendisi kadar hazırlık sürecinde neler yaşandığı, açıklanan raporlar ve ülkelerin bu toplantılarda verdikleri sözler de haber konusu olabilir.
Örnek haber | Türkiye artık Paris Anlaşması’nı onaylamayan tek G20 ülkesi
Bazı haber kaynakları: Haber ajansları, muhabirler, basın açıklamaları, siyasetçilerin sosyal medya hesapları, Birleşmiş Milletler ve Avrupa Birliği’nin internet siteleri.
2) Sivil toplum kuruluşları ve aktivistler
Türkiye’de ve dünyada iklim krizi konusunda çalışan, bu konuda farkındalık yaratmak veya hükümet üzerinde baskı oluşturmak isteyen birçok sivil toplum kuruluşu ve yurttaş hareketi yer alıyor
İklim krizi haberciliğinin büyük bir bölümünü bu kurumlar tarafından yapılan açıklamalar, eylemler ve düzenlenen etkinlikler oluşturuyor. Bu hareketlerin görünürlüğünü sağlamak iklim krizi haberciliğinin temel ilkelerinden olan insanları harekete geçirme arzusuyla yakından ilişkili.
Örnek haber | Dünya iklim grevinde tek ses: Evimiz yanıyor!
Örnek haber | Temiz hava hakkı için İstanbul’da eylem: TBMM sözünü tut!
Elbette kurum ve hareketlerin haber konusu olmaları için düzenledekileri bir etkinliği beklemeye gerek yok. Söyleşi yaparak veya görüş alarak iklim krizini eleştirel bakışla ele almak her zaman mümkün.
Bu aktörlerin en büyük amacı iklim krizi konusunu gündemde tutmak olduğu için sizden gelen söyleşi tekliflerine genellikle olumlu bakacaklardır. Ayrıca, sıcak gelişmeleri takip ettikleri için de size faydalı birer haber kaynağı olacaklardır.
Bazı haber kaynakları: Haber ajansları, muhabirler, basın açıklamaları, sosyal medya hesapları, sivil toplum kuruluşları.
3) Şirketler
İklim aktörleri arasında şirketlere yer vermek, habercilikte belki de en çok dikkatli olunması gereken alanlardan birisi. Bir yandan eşi benzeri görülmemiş bir yokoluşun eşiğindeyken şirketlerin bu konuda harekete geçmeleri ve attıkları adımlarla diğer şirketlere örnek olmaları şart.
Her geçen gün daha çok şirket emisyonlarını azaltma taahhütleri veriyor veya çeşitli projeler vasıtasıyla krize çözüm oluşturabilecek adımlar atıyor.
Örnek haber | Küresel sera gazı salınımının %71’ini sadece 100 şirket gerçekleştiriyor
Ancak karbon emisyonlarının birincil dereceden sorumlusu şirketlerin büyük çoğunluğu, kamuoyunda kendileriyle ilgili kötü izlenimini azaltmak için sorunu kökünden çözmekten ziyade, greenwashing olarak adlandırılan, görünürde ekolojik vaatlerle imajlarını “temizlemeyi” amaçlayan adımlar atıyor. Böylece şirketler iklim konusunda duyarlılık oluşturarak okları kendi üzerlerinden çekmeye çalışıyor, ancak verdikleri sözler fiilen eylemleriyle örtüşmüyor. Böyle bir durumla karşılaşıldığında bunu gün yüzüne çıkarmak yine gazetecilere düşüyor.
İmaj temizleme çabalarını tespit etmek her zaman kolay değil. Birçok petrol şirketi, yukarıdaki haber örneğinde görüldüğü üzere paravan şirketler aracılığıyla olumsuz faaliyetlerini örtbas ediyor. Bu yüzden bahsi geçen şirketi araştırmak, diğer şirketlerle ilişkilerini incelemek, önceki faaliyetlerine bakmak ve ne kadar emisyona yol açtıklarını saptamak gerekiyor. Bu çoğu zaman küçük bir internet taramasıyla bile mümkün olacaktır.
4) Editörün not defteri
> Aktörlerin iklim değişikliği hakkında ne söylediklerinin yanı sıra ne söylemediklerine de dikkat edin.
> Uluslararası anlaşmaları izleyin, zirvelerin ve etkinliklerin tarihlerini not alın ve yakından takip edin.
> Konuyla ilgili çalışan sivil toplum kuruluşların ve hareketlerin sosyal medya hesaplarını takip edin. Gerektiğinde görüş almak ve röportaj yapabilmek için iletişim kurun. Eylemleri görünür kılmaya yardımcı olun.
> Diğer şirketlere örnek oluşturması amacıyla, şirketlerin başarılı iklim planlarına yer verin. Ancak bunu yaparken imaj temizleme ihtimaline karşı tetikte olun.