İnsan psikolojisi çoğu zaman öngörülemez. Düz bir mantıkla baktığımızda “Bizi bekleyen ve dünyadaki tüm yaşamı tehlikeye sokacak bir kriz var” demenin insanlarda harekete geçme arzusu yaratacağını düşünebiliriz. Ancak kimi araştırmalar gösteriyor ki çoğu insan için bu yöntem yeterli olmuyor. Aksine insanların bir bölümü çok büyük bir sorunla karşılaştığında ve bir çözüm bulamadığında o konuyu görmezden gelmeye meyilli olabiliyor.
Elbette ki iklim krizi doğası gereği bir kriz ve durumun ciddiyetini pamuklara sarıp sarmalayarak anlatmak mümkün değil. Hatta buna teşebbüs etmek insanların iklim krizini ciddiye almamasına da yol açabilir. Buradaki dengeyi bulmak “çözüm odaklı habercilik” yaklaşımıyla mümkün.
Aslında şu ana kadar yazılanlara göz attıysanız bu bölümdeki çoğu şeye aşinasınız demektir. Ancak bu yaklaşımın önemi sebebiyle bazı konularda tekrara düşmek pahasına modülün son bölümünü gelin bu konuya ayıralım.
1) İnsan hikâyelerine odaklanın
Haberlerinizin insanlara daha fazla hitap etmesini ve konuyla ilgili empati kurmalarını istiyorsanız, insan hikâyelerine yer verin. İnsanlar krizlerden nasıl etkileniyor ve bu konuda neler yapıyor?
Krizin etkilerine bizzat tanık olmuş birinin ağzından çıkacak bir cümle emin olun ki yüzlerce sayfalık bir bilimsel raporun anlatmaya çalıştığından daha fazlasını anlatabilir. Ancak burada önemli olan bu kişileri mağdur etmemek, onları güçsüz bir şekilde resmetmemek. Çünkü bu, vermek istediğiniz “harekete geçin” mesajının tam tersi bir etki yaratabilir ve insanları umutsuzluğa sürükleyebilir.
Bu hikâyeleri paylaşırken ajitasyona girmeyin ve gerçeği olduğu gibi anlatın. İnsanların güçlü yönlerine de vurgu yapın. Örneğin bir kriz anında birçok dayanışma hareketi doğabiliyor. Siz de haberlerinizde bunu konu alarak doğacak diğer hareketler için ilham kaynağı olabilirsiniz.
Örnek haber | Ahbap Derneği’nden 2 bin selzedeye yardım eli uzandı
İnsan hikâyelerine yer verirken insanları “kaderine razı gelen” aktörler olarak resmetmek yerine ortaya koydukları mücadelelere yer verebilirsiniz. Amazonlar’dan Filipinler’e; Muğla’dan Kirazlıyayla’ya kadar pek çok kişi gidişatı değiştirmek, ekolojik ve iklim yıkımına karşı durmak için büyük uğraşlar veriyor.
Bu mücadelelerin haberleştirilmesi hem yurttaşlara destek olmak hem de yeni mücadeleler için örnek oluşturmak anlamına geliyor. Sanıyoruz ki, bu konudaki en güzel örneklerden biri 15 yaşında İsveç Parlamentosu önünde yaptığı iklim grevleriyle dünya çapında bir hareketin doğmasını sağlayan Greta Thunberg olabilir.
2) Adaptasyon ve azaltma pratiklerine yer verin
İklim krizinin çözümü bir yandan çok karmaşık bir yandan da aslında oldukça basit. En temelinde biliminsanları yaşanabilir bir gelecek için fosil yakıt devrinin sona ermesi gerektiğini söylüyor.
Fosil yakıtları geride bırakmak için birçok teknolojik gelişme yaşanıyor. Bunları haberleştirmek “başka bir dünyanın mümkün olduğunu” göstermek ve yeni gelişmelere ışık tutmak açısından elzem.
Örnek haber | Yüzde 100 yenilenebilir enerji mümkün!
İklim krizinden geri dönüş gibi bir seçenek ne yazık ki yok. Şu anda ortaya koyulan mücadeleler zararın azaltılmasını ve bir kısmının onarılmasını amaçlıyor. Birçok tür yok oldu, su varlıkları kurudu, afetler artık yeni normalimiz haline geldi.
Bu sebepten dolayı haberlerde adaptasyon yöntemlerine yer vermek çözüm odaklı iklim krizi haberciliğinin bir parçası olarak değerlendirilebilir. Örneğin kuraklık sonucunda geliştirilen tarım yöntemleri iklim krizine adaptasyon açısından değerli.
Örnek haber | Susuz kaldılar, tarıma ‘can suyu’ oldular
3) Bireysel çözümlere yer verin ama sorumluluğu bireylere yüklemeyin
İklim krizi ancak dört bir koldan bir mücadele ile çözülebilir. Burada öncelik hükümetler ve şirketler tarafından atılan adımlar olsa da bireylerin tek başına yapabileceği şeyler de elbette bulunuyor.
Pek çok kişi uçakların sera gazı emisyonlarına katkısı sebebiyle farklı ulaşım yollarını tercih ediyor, otomobil yerine bisiklet kullanıyor. Vegan beslenmenin kişisel karbon ayak izini azalttığı biliniyor. Örnekleri daha da çoğaltmak mümkün.
Örnek haber | İnternette her paylaşım ya da beğeni karbon salımına yol açıyor
Her ne kadar kişisel karbon ayak izini azaltmaya yönelik bütün yöntemler ve tavsiyeler iklim krizi haberciliğinin kapsamına girse de iklim krizinin sebebinin bireyler olmadığını hatırlatmak gerek. Kirlilikten bireyleri sorumlu tutan söylemlerin kirletici sermaye grupları tarafından sıkça başvurulan bir “hedef şaşırtma” yöntemi olduğunu unutmamalı.
Özellikle bu kadar büyük boyutlu bir krizle karşılaşıldığında, bir bireyin uygulayabileceği en güzel çözüm başka bireylerle bir araya gelmek ve kolektif bir şekilde hareket edebilmek.
4) Sonuç
Bu modül bugüne kadar çoğu zaman deneye yanıla öğrendiklerimizi, okuduklarımızı, dinlediklerimizi ve bize yapılan tavsiyeleri süzgeçten geçiriyor.
Bilginin kümülatif bir şekilde ilerlediği inancıyla iklim krizinin daha çok gündeme geldiği günümüzde bu çalışmanın başka kişiler tarafından yapılan katkılarla daha da gelişeceğini umuyoruz.
Bu modül boyunca vurgulanmak istenilen en önemli şey şu: İklim krizi artık tarafsız kalınabilecek bir konu değil. Gerçeği söylemek ve insanları harekete geçirmek için daha fazla gazeteciye ihtiyaç var.
Ayrıca dış politikadan toplumsal cinsiyete, ekonomiden teknolojik gelişmelere kadar neredeyse her konuya iklim perspektifinden bakmak mümkün.
Son olarak, iklim krizi haberciliği yapmak için iklim bilimcisi olmak gerekmediğini hatırlatalım. Temel bir bilgiyle siz de bu konu hakkında haber yapabilir, kendinizi zaman içerisinde geliştirebilir, farklı yaklaşımlar deneyebilirsiniz. Bu modülün bu anlamda ufak da olsa cesaretlendirici bir katkı sağlamasını umuyoruz.