Türkiye’de en çok maddi hataya rastlanan haberlerin başında bilim haberleri geliyor. Ülkedeki hiçbir haber kuruluşunda bilim odaklı haberleri süzgeçten geçirilebilecek kadar konulara hâkim ve donanımlı editörler çalıştırılmıyor. Dahası, editörlere bahsi geçen haberle ilgili bağlamı araştıracak, doğrulama yapacak zaman tanınmıyor. Bunun sonucunda bilim haberleri yüzeysel, özensiz, bağlamından kopuk, en iyi ihtimalle yanlış, en kötü ihtimalle ise daha fazla tıklanması için bilinçli olarak çarpıtılmış bir şekilde dolaşıma giriyor. Herhangi bir bilimsel konuyla basit bir internet taraması yaptığınızda karşınıza çıkan haberlerin çoğunun güvenilirliği son derece düşük.

Oysa bilim iletişiminin sadece okurlar ve bilim meraklıları nezdinde değil, bilim insanları için de çok önemli bir işlevi var. Bilim haberciliği, hatta popüler bilim yayıncılığı dendiğinde bilimin farklı alanlarında yaşanan gelişmelerin geniş kitlelere aktarımından söz ediyoruz elbette. Ama bunun yanı sıra, bilim insanları da kendi uzmanlık alanlarında olsun, çalıştıkları niş konulara temas eden, onları ilgilendiren alanlarda olsun, gelişmeleri ilk olarak bilim yayınlarından takip ediyorlar. Dolayısıyla bir bilim gazetecisinin, editörünün, iletişimcisinin belirli bir yeterliliği ve sorumluluğu olması gerekiyor. Bununla beraber, bilim üzerine habercilik yapan gazetecilerin bilimin doğası gereği nesnel hatalar yapma gibi bir lüksleri yok. Uzmanlaşmaya Türkiye medyasında kıymet verilmiyor. Ancak bilim konusunda birikime sahip donanımlı gazeteciler çalıştırmaya özen göstermedikleri müddetçe medyanın “hakikat”, “doğru ve güvenilir habercilik” gibi ifadeleri tasarrufla kullanması daha doğru olur.

Son olarak, bilim haberciliğinin bir diğer özelliği ise bilimsel metottan ayrılamaz oluşu. Bilimsel gelişmelere, buluşlara, ya da kamu sağlığını ilgilendiren konulara dair haber yaparken gazetecilerin hızdan ziyade haberin doğruluğunu gözetmesi gerekiyor. Bunun için, haber doğrulamakta kullanılan tüm kontrol işlemlerinin her bilim haberinde titizlikle yerine getirilmesi şart. Aksi takdirde, haberin bilimle ilişkisi ortadan kalkar.

Bu kılavuzda bilimsel iletişimin ne olduğu, nasıl yapıldığı, gazetecilerin nelere dikkat etmeleri gerektiği, bağlamın neden önem taşıdığı, verilerin nasıl kullanılması gerektiği gibi konuları işleyeceğiz. Bilim “çok okunur” düşüncesiyle sansasyonel bir dille işlenemeyecek kadar ciddi bir alan. Ama eğer doğru bir şekilde ele alınırsa bir o kadar da ilgi çekici, eğlenceli, ufuk açıcı ve büyüleyici. Kim bilir, belki yarının bilim insanları ve kâşifleri sizin haberlerinizle bilime merak duyacak. Sırf bunun için bile bilim gazetecisi olmaya değer, değil mi?