Bir etnik gruba, toplumsal sınıfa, inanca, ülkeye, cinsel yönelime, cinsiyete ya da yaş grubuna ait olanların nasıl ele alınacağı her toplumda hem çok tartışılan hem de çok hassas bir konu. Habercilikte ise bu konu daha da önem kazanıyor çünkü medyadaki yaygın dil, baskın olan grup ve kimlikler dışında kalan grup ve kimlikleri ayrımcı bir biçimde tanımlayıp sıfatlandırabiliyor. Hatta ayrımcılık medya yoluyla yayılıp, toplumda meşru hale gelebiliyor.

Ayrımcı dil ve söylem habercilikte sıklıkla karşımıza çıkan ancak gazeteciliğin etik değerlerine aykırı olduğu için kabul edilemez bir durum. Gazetecinin temel görevi gerçeği tam, bağımsız, dengeli ve adaletli bir şekilde yansıtmaktır. Bunu yaparken kişileri veya grupları hedef haline getirmemeli, haberde hiçbir şekilde kışkırtıcı veya ayrımcı dil kullanmamalıdır. Doğrudan haberle ilgili olmadıkça gazeteciler bir kişiyi veya bir grubu dili, inancı, ırkı, toplumsal cinsiyeti, cinsel kimliği veya toplumsal sınıfı ile tanımlamamalıdır.

Medya kuruluşlarının nefret söylemini veya ayrımcı görüntüleri yayınlarken hassas davranmaları gerekir. Olayları ve söylenenleri aktarmak gazetecinin görevidir, ancak bunu yaparken oluşabilecek zararları asgariye indirme seçeneklerini arayıp bulması da görev ve sorumlulukları arasındadır. Bu noktada bazı söylemlerin nasıl nefret içerikli ve ayrımcı oldukları da kamuoyuna anlatılmalı, bağlamdan uzak kışkırtıcı tespitlerden kaçınmalı ve büyük resmi gösterecek bilgiler verilmelidir.

Bu kursta neler öğreneceksiniz?

• Dil, inanç, ırk, etnik köken, cinsiyet, cinsel kimlik, toplumsal sınıf, yaş, engellilik, hastalık, siyasi görüş gibi konuların bazı haberlerde nasıl ayrımcı kavramlarla ele alındığını;
• Ayrımcı dil içeren örnek haberlerin analizini ve neden sorunlu olduğunu;
• Haber dilinde en çok kullanılan, ayrımcılık içeren klişe ve kavramların ayırt edilmesini;
• Ayrımcılık içeren klişe ve kavramlara karşı daha duyarlı olma becerilerini;
• Ayrımcılık içeren klişe ve kavramlar yerine alternatifler arama yollarını;
• Daha bilinçli bir medya okur-yazarı olmayı.

Kursta ele alınan örnek ve analizler Ayrımcı Dile Karşı Habercilik Kılavuzu‘ndan (P24 Medya Kitaplığı, 2. Basım 2016) seçilmiştir.

Çalışma, haberciliğin yalnızca ayrımcılık konusundaki sorunlarına eğildi. İncelenen örnekler, habercilik değerlerinin tümü dikkate alınarak analiz edilmedi. Haberin yapısı, 5N1K kurallarına uyulup uyulmadığı, haber dilinin teknik olarak doğru kurulup kurulmadığı, dengelilik ve adil olma sorumluluklarının haberde yerine getirilip getirilmediği, haberde dilbilgisi kurallarına ne ölçüde uyulduğu gibi habercilik açısından çok önemli meseleler ele alınmadı.

Buna rağmen bazı haberlerde bu bağlamlarda göze çarpan eksiklere dikkat çekildi. Altını çizmek gerekir ki, ayrımcı bir dile ve yaklaşıma sahip olan haberlerin çoğunda, haberciliğin diğer evrensel ilkeleri konusunda da çok ciddi sorunlar bulunuyor.

Bu eğitim modülü Sivil Düşün AB Programı kapsamında Avrupa Birliği desteği ile hazırlanmıştır. Bu modül içeriğinin sorumluluğu tamamıyla P24 Bağımsız Gazetecilik Platformu’na aittir ve AB’nin görüşlerini yansıtmamaktadır.