#Ferguson Twitter’da saman alevi gibi parladığından beri, veri görselleştirme işi anı tasvir etmekten ibaret değil; artık haritaların bile dördüncü boyutu var.
Muhtemelen ilk önce finans dünyasının anlık para hareketlerini takip etmek için geliştirdiği gerçek zamanlı grafikler, artık havadaki uçakları, okyanus aşan gemileri, siber saldırıları hatta düşen yıldırımları bile anlık olarak gösteriyor.
Elde böyle teknik imkanlar varken, veriyi zaman içinde görselleştirmek artık lüks değil.
Fakat tarihin bir azizliği, yahut Ockham’ın usturası, haberleri aldığımız en önemli kaynak 140 280 karaktere kadar izin veriyor, kişiye özel zaman akışları ışık hızıyla akıp giderken, bir buçuk dakikalık videolar bile sonuna kadar izlenmiyor; hepimiz okuyucu/izleyicinin birkaç saniyelik dikkatini çekebilmek için çabalıyoruz.
İşte böyle bir zamanda 1987’den kalma bir teknoloji günü kurtarıyor: GIF.
İnternette paylaşılan ilk fotoğrafın bir gif olduğunu biliyor muydunuz?
Çoğu insan için sohbet uygulamalarına iliştirilmiş komik kedi videolarından ibaret olsa da, gif 2012 olimpiyatlarında oldukça elverişli bir haber aracı olarak kullanıldı. Dolaysız anlamıyla “anı yakalamak”, insan bedeninin sınırlarına ulaştığı anları tek bir kareye hapsetmek zorunda kalmadan, tekrar tekrar izlemek mümkün hale geldi.
The Atlantic’ten Elspeth Reeve’in yazdığı, jimnastikçi Jordyn Wieber’in olimpiyat performansını çözümleyen şu yazı, henüz okumadıysanız, bu türe dair ufkunuzu açabilir.
Eğer bizzat o dönem takip etmediyseniz, The New York Times’ın efsane grafik departmanının şu işi gif’e bakışınızı tamamen değiştirebilir:
????????Sun Yang held off ????????Chad le Clos and ????????Conor Dwyer to win Gold in the Men’s 200-meter Freestyle. pic.twitter.com/Y5oODNaYbk
— NYT Graphics (@nytgraphics) August 9, 2016
Ama kolaydan başlayalım.
Eğer fotoğraflarınız yeterince açıklayıcı ise (yani 1 saniyeden uzun bakmayı gerektirmiyorsa) bir galeriyi bile gif olarak paylaşabilirsiniz:
City traffic with 200 people:
177 cars ????????????
200 bicycles ????
3 buses ????
1 rail train ???? #SundayMorning pic.twitter.com/j6dPOrRLoV— Vala Afshar (@ValaAfshar) May 7, 2017
Çoğu GIF, dosya boyutunu küçük tutmak için, ekran yenilenme hızını mümkün olduğunca düşürür ve az sayıda renk kullanır. Ama bu asla kötü işler yapmak zorunda olduğunuz anlamına gelmiyor. Meksika’daki Universidad Nacional Autónoma de México, bir “bilim yayma” merkezi kurmuş. Aşağıdaki tweet bu merkezin yaklaşık 22 bin takipçiye sahip Twitter adresinden gönderilmiş ve kuyruklu yıldızları anlatıyor:
El cometa 45P/Honda se está acercando a la Tierra.
Descubre porqué los cometas se vuelven visibles con nuestro #InfoGIF pic.twitter.com/soEVmRUD8M
— DGDC, UNAM (@DGDCUNAM) February 11, 2017
Ekran yenileme hızının düşük olması, gif’te değişkenlere odaklanmanızı sağlıyor aslında. Bu sayede, aynı bir infografikte olduğu gibi, tek bakışta anlaşılacak sabit öğelerle bağlamı vermek, değişkenleri de yalın bir şekilde göstermek önemli.
#Nevadacaucus: see how the candidates are doing in realtime search #datavizhttps://t.co/orePqJ5VGv pic.twitter.com/JWaPKM3JZH
— GoogleTrends (@GoogleTrends) February 23, 2016
Kendi yanlışıma geçmeden önce, bir doğru örnek daha: Gif üretmek için veri gazeteciliği belki şart değil ama, veriye dayanan diğer bir çok şey gibi, iyi verinin gif’i de bir başka güzel oluyor.
The world is warming, mostly due to human activities. The Paris Agreement is a first step towards reducing future risks. Our choices matter. pic.twitter.com/NGZFXQyRvC
— Ed Hawkins (@ed_hawkins) June 1, 2017
Bu sefer sondan başa doğru gidelim, ben şunu yaptım:
yeni yazım @P24Punto24‘te:
Darbeci* generaller nasıl terfi ettirildi?https://t.co/qJ8v4QkPTq pic.twitter.com/SDGWlfKO32— efe kerem sözeri (@efekerem) August 4, 2017
Eğer bu 20 saniyelik gif’i sonuna kadar sıkılmadan izlediyseniz, bu pek iyi. İlk seferde anladıysanız, aferin bana. İkinci kez daha 20 saniye döndüğünde hala ekran başındaysanız, vay be. Hele bir de merak edip yazıya tıkladıysanız, çok süper olmuş demektir! 🙂
Yukarıdaki görseli 12.528 kişi Twitter timeline’ında görmüş, bunların 2.469’u görsele tıklayıp izlemiş (sonuna kadar mı, bilemiyoruz), 579 kişi de yazının linkine tıklamış (yazıyı gerçekten okudular mı, onu da bilmiyoruz). Ama, fena değil.
Peki buraya nasıl geldik?
Meclisteki AKP çoğunluğuyla çıkan darbe raporu‘na karşılık, CHP’nin yazdığı bir muhalefet şerhi var. AKP, Gülen meselesini bir doğal afet gibi anlatırken, CHP’nin şerhi, AKP’nin Cemaat’e sunduğu imkanlar üzerine bir tarihçe. Fırsatınız olursa bu iki metni de okuyup karşılaştırın derim.
CHP düştüğü şerhte ilginç bir yöntem izleyip, “darbeci” diye atılan hakim ve savcıların hangi dönemde atandığını sorgulamış.
Ben de bu yöntemi “darbeci” oldukları iddia edilen genellerin terfilerine uyguladım. Bunun için, son 17 yılın yaş kararlarını Resmi Gazete ve gazete arşivlerinden derledim ve atama kararlarında yer alan 1009 generalin kariyerlerini izleyebileceğimiz bir formata soktum.
Bunu, şüpheli generallerin ordudan ihraç edildiği 668 sayılı Kanun Hükmünde Kararname ile eşleştirince, her yıl toplam general mevcudu içinde kaçının sonradan ‘darbeci’ listesinde yer alacağını ve bu kişilerin hangi yıl kimlerin imzasıyla (Milli Güvenlik Bakanı, Başbakan ve Cumhurbaşkanı) terfi ettirildiğini görmek mümkün oldu.
Aslında yukarıdaki gif’in gösterdiği şey bu sayılar. Ancak sadece sayıları göstererek derdimi herkese anlatamayacağımı düşündüm.
Bu kadar çok sayıyı ve ismi akılda tutmak da zor olacağından önce, Kara Kuvvetleri için tank, Deniz Kuvvetleri için gemi, ve Hava Kuvvetleri Komutanlığı için de uçak görseli buldum. Rütbelerin anlaşılmasını kolaylaştırmak için de rütbeleri yukarıdan aşağı sıraladım.
Dönemin cumhurbaşkanı ve başbakanı yanında, milli savunma bakanı da biliniyor mudur, emin değilim; ama soyadlarını dizmekle yetindim.
Yıl sol üst köşede artarken kırmızıya dönen noktalar, o pozisyona bir darbecinin atandığını temsil ediyor. (Eğer bunu yukarıdayken anlatamamışsam, bu benim hatam mesela.)
Önce, görmediğiniz bir hata daha, bu gif’in önceki bir versiyonunda, yılların rakamları hep aynı yerde değildi, el yordamıyla yaptığım için, bir aşağı, bir yukarı kayıyordu.
Ama bu profesyonellerin de kimi zaman yaptığı bir hata. Bkz, PEW’un haritası sadece mili metre kadar kayıyor; ama sırf bu yüzden takip etmeyi zorlaştırıyor.
From Germany to Mexico: How America’s source of immigrants has changed over a century https://t.co/rNLD7lbaUj pic.twitter.com/WSUzKBNW4E
— Angelina Theodorou (@AngTheodorou) June 14, 2016
Benim hatam ise daha basitti, ama çok daha büyük bir etkisi oldu.
Yazıyı (ve dolayısıyla gif’i) yüklediğimiz site, P24 Blog, gif gösteremiyordu. Gif olarak yüklenen görseller sayfada sabit bir jpg görsel dosyası olarak yer alıyordu. (Bu sanırım Drupal’de bilinen bir sorunmuş.)
Yani kıssadan hisse, veriyi sunma meselesi sizin bilgisayar başında verdiğiniz emekten ibaret değil; okuyucuya ulaşana dek devam eden süreci iyi değerlendirmelisiniz.