Her fotoğraf bir iz bırakır. Üst veri olarak Türkçeleştirilen metadata bu izleri tanımlamak için kullanılan bir kavram. Basitçe, analog makineyle çekilen ve sonra bastırılan fotoğrafları hatırlayın. Eskiden bu fotoğrafların arkasına tükenmez kalemle nerede, kaç yılında çekildiği yazılırdı. İşte üst veri bu tarz bilgileri de içeren bir izdir.
EXIF, Türkçesiyle “Değişebilir görüntü dosyası biçimi”, sayısal fotoğraf makineleri tarafından çekilen görüntülerin içine enstantane, diyafram, pozlama, fotoğraf makinesi markası, modeli gibi teknik bilgilerin gömülmesini sağlayan, bir veri tanımlama standardıdır.
İnternet ortamında paylaşılan fotoğrafların yeri ve tarihini tespit edebilmenin en iyi yoludur. Bir fotoğrafın EXIF bilgisini ortaya çıkarmanın pek çok kolay yöntemi var. Eğitimin sonunda bulacağınız araçlar listesindeki çevrimiçi siteleri kullanarak karşılaştığınız fotoğrafların EXIF bilgilerini ortaya çıkarabilirsiniz.
EXIF bilgisinin içerdiği bilgilerden bazıları şunlardır:
- Boyut
- Fotoğrafı çeken cihazın adı
- Cihazın özellikleri
- Diyafram ve odaklama ayarları
- Tarih (cihazın tarih ayarları doğruysa)
- Koordinat (akıllı telefonla çekiliyorsa ve akıllı telefonun kamerasının konum servisleri izinleri açıksa)
- Düzenleme tarihi (fotoğraf üzerinde oynama yapıldıysa)
EXIF bilgisi her ne kadar fotoğrafların orijinalliğini ortaya çıkarma konusunda en iyi yöntem olsa da pek çok riski de beraberinde getiriyor. EXIF bilgisiyle çalışırken hatırlamanız gereken ilk şey, bu bilginin kolayca değiştirilebilir olması. Herhangi bir fotoğraf düzenleme programıyla, fotoğrafın EXIF bilgisi değiştirilebilir veya silinebilir. Yani EXIF bilgisini kullanırken, bu bilgiyi teyit edecek başka ipuçlarına da ihtiyacınız olacak.
İkinci konu sosyal medyaya ve mesajlaşma uygulamalarına yüklenen fotoğraflarla ilgili. Bu mecralar fotoğrafın gönderim sürecini hızlandırmak ve daha az yer tutmasını sağlamak için fotoğrafları siz istemeseniz de sıkıştırırlar. Bu sıkıştırma sırasında EXIF bilgisi kaybolur. Yani Twitter, Facebook’ta karşılaştığınız ya da size WhatsApp ile iletilen bir fotoğrafın EXIF bilgisini görmeniz mümkün değildir. Bu nedenle fotoğrafı çeken kişiye ulaşmalı ve ondan fotoğrafı kendinize e-posta ile ya da USB bellek ile size iletmesini istemelisiniz.
Son olarak EXIF bilgisinin ne kadar sağlıklı olduğu fotoğrafı yakalayan cihazın özellikleriyle doğrudan ilişkilidir. Çekildiği kameranın tarih ayarı düzenlenmemiş bir fotoğrafın EXIF bilgisi sizi yanıltabilir. Kamerası konum servislerine erişemeyen akıllı telefonlarla çekilen fotoğrafların çekildiği koordinatları görmenizin imkânı yoktur.